Szykują rewolucję w L4. Kontrolerzy ZUS prawie jak policjanci

Kontrole ZUS na nowych zasadach

Ze zwolnienia lekarskiego każdego roku korzysta około 7,7 mln osób w Polsce - tak wynika z danych podawanych przez ZUS w raporcie dotyczącym absencji chorobowej w 2023 r. Wraz z liczbą branych L4 rośnie też ilość kontroli przeprowadzanych przez Zakład. Te w 2025 roku uległy potężnej rewolucji i są zdecydowanie bardziej szczegółowe niż było to w latach ubiegłych. Niebawem natomiast kontrolerzy mogą zyskać nowe, kontrowersyjne uprawnienia.

ZOBACZ: Tragiczny finał poszukiwań. Służby potwierdziły, spełnił się najczarniejszy scenariusz

Ważne informacje w sprawie 13. emerytury. Trzy grupy seniorów nie dostaną pieniędzy Czytaj dalej Dino szaleje i rozdaje produkty za darmo. Klienci już ustawiają się w kolejkach Czytaj dalej

Nowe uprawnienia kontrolerów ZUS

Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaostrza kontrole dotyczące prawidłowego wykorzystywania zwolnień lekarskich. W ostatnich latach podczas kontroli zwolnień ujawniono wiele nadużyć, które skutkowały wstrzymaniem wypłat zasiłków chorobowych.

W pierwszej połowie 2024 r. ZUS skontrolował 260,8 tys. osób i wydał 18,6 tys. decyzji wstrzymujących dalszą wypłatę zasiłku chorobowego. Kwota wstrzymanych zasiłków za ten okres to około 24 mln zł. Stąd też konieczne jest usprawnienie kontroli przeprowadzanych przez ZUS poprzez wprowadzenie efektywnych narzędzi oraz jej intensyfikacja - tłumaczy Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Wszystko zatem wskazuje na to, że w tym roku kontroli może być jeszcze więcej, bowiem ZUS ma zyskać nowe uprawnienia. Te budzą spore kontrowersje.

Kontrolerzy ZUS jak policjanci

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej osoba ubezpieczona, która w czasie orzeczonej niezdolności do pracy wykorzystuje zwolnienie w sposób niezgodny z jego celem lub w tym czasie wykonuje inną pracę zarobkową, traci prawo do zasiłku chorobowego na cały okres zwolnienia. ZUS może również zażądać zwrotu wypłaconego świadczenia. Z kolei pracodawca może nałożyć na pracownika stosowną karę za naruszenie obowiązków pracowniczych - w formie upomnienia, nagany lub kary pieniężnej. W przypadku powtarzających się nadużyć związanych ze zwolnieniami lekarskimi pracodawca ma prawo nawet rozwiązać umowę o pracę.

Co istotne, na zwolnieniach lekarskich znajdują się specjalne kody, które mają ogromne znaczenie w przypadku niezapowiedzianej kontroli: Kod 1 - pacjent musi przebywać w domu przez cały okres zwolnienia, z wyjątkiem krótkich wyjść do apteki, lekarza lub w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb (zakupy w najbliższym sklepie); Kod 2 - nie ma obowiązku stałego przebywania w miejscu zamieszkania i może je opuszczać, jeśli nie narusza to zaleceń lekarskich dotyczących rekonwalescencji - trzeba jednak unikać aktywności mogących pogorszyć stan zdrowia.

Według przepisów, osoba przebywająca na L4 nie może wykonywać żadnej działalności zarobkowej - nawet zdalnej. Zabronione są także wszelkie czynności sprzeczne z zaleceniami specjalisty, które mogłyby opóźnić proces leczenia, w tym: podejmowanie intensywnego wysiłku fizycznego czy wykonywanie prac remontowych lub ogrodniczych.

ZOBACZ: ZUS przypomina Polakom o ważnym obowiązku. Konsekwencje mogą być opłakane

Z kolei  lekarz wystawiający zwolnienie lekarskie może określić miejsce pobytu oraz dopuszczalne aktywności, np. konieczność ograniczenia wysiłku lub zalecenie codziennych spacerów. Podanie nieprawdziwego adresu przy wystawianiu zwolnienia może skutkować poważnymi konsekwencjami.

Prawidłowy adres pobytu w czasie zwolnienia lekarskiego umożliwi przeprowadzenie kontroli orzekania lub prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich. Jest to bardzo istotne, bo nieusprawiedliwiona nieobecność chorego w domu w trakcie kontroli może być przyczyną odmowy prawa do wypłaty zasiłku chorobowego - tłumaczy wona Kowalska-Matis regionalny rzecznik prasowy ZUS na Dolnym Śląsku w rozmowie z serwisem Rynek Zdrowia.

“Dziennik Gazeta Prawna” podaje, że 1 stycznia 2025 r., zgodnie z nowelizacją ustawy o świadczeniach pieniężnych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych otrzymał nowe uprawnienia dotyczące kontroli zwolnień lekarskich. Specjalnie powołane zespoły kontrolerów mogą teraz sprawdzać miejsce pobytu osoby na L4, monitorować jej aktywność zawodową, a nawet analizować media społecznościowe. W jaki sposób? Otóż przykładowo, jeśli pacjent przebywa na zwolnieniu lekarskim, ale publikuje w internecie zdjęcia z wakacyjnego wyjazdu, może spodziewać się przykrych następstw, takich jak wspomniana odmowa wypłaty zasiłku.

Tymczasem rząd pracuje nad kolejnymi zmianami w zwolnieniach lekarskich, które mają dać inspektorom ZUS jeszcze większy zakres kompetencji. Te budzą spore kontrowersje. Jak podaje "Puls Biznesu", MRPiPS chce, żeby kontrole były niezapowiedziane zwłaszcza w okresach w okresie jesienno-zimowym, czyli w czasie, kiedy L4 jest najwięcej. Będą przeprowadzane z urzędu z inicjatywy ZUS lub na wniosek pracodawcy płacącego składki za ponad 20 zatrudnionych. Kontrolerzy mają sprawdzać, czy osoby na zwolnieniu lekarskim nie podejmują się czynności niezgodnych z celem absencji. Co istotne, kontrole mogą być przeprowadzane w czasie trwania zwolnienia, ale też po jego zakończeniu - informuje "PB".

To jeszcze nie koniec proponowanych zmian. Kontrolerzy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych mają otrzymać uprawnienia do przeprowadzania kontroli w miejscu zamieszkania chorego, w miejscu pracy oraz w każdym innym miejscu, jeśli jest to niezbędne. Dodatkowo będą mieli prawo wejść do domu kontrolowanego, poruszać się w nim i wylegitymować osoby przebywające wewnątrz w celu ustalenia ich tożsamości. Pracownik ZUS będzie mógł również żądać wyjaśnień od kontrolowanego i domowników.

Jurand Drop, wiceminister finansów w piśmie do Agnieszki Dziemianowicz-Bąk, ministry rodziny, pracy i polityki społecznej, napisał, że wspomniane uprawnienia, jakie mają zyskać kontrolerzy ZUS, przypominają te, które posiadają funkcjonariusze policji. 

Taki zakres projektowanych uprawnień kontrolerów ZUS nie znajduje odzwierciedlenia w uprawnieniach innych przedstawicieli organów publicznych, w tym nawet funkcjonariuszy organów ścigania - ocenił polityk.

Drop wskazuje, że nowe przepisy nie przewidują, by domownicy przebywający w mieszkaniu kontrolowanego miały prawo do odmowy udzielania wyjaśnień. Wiceminister przypomina, że nienaruszalność mieszkania jest zagwarantowana w Konstytucji RP. Ponadto uważa, że projekt MRPiPS powinien zostać zaopiniowany przez Rzecznika Praw Obywatelskich.