KPMG: W 2023 r. szara strefa tytoniowa w UE sięgała 8,3 proc. rynku, a w Polsce 3,6 proc. UE utraciła blisko 11,6 mld EUR wpływów budżetowych z niezapłaconych podatków na tytoń

W 2023 r. w UE szara strefa tytoniowa w UE sięgała 8,3 proc. rynku

Raport firmy analitycznej KPMG objął 38 łącznie europejskich państw: 27 z UE oraz 11 spoza Wspólnoty: Albanię, Bośnię i Hercegowinę, Czarnogórę, Kosowo, Macedonię Północną, Mołdawię, Norwegię, Serbię, Szwajcarię, Wielką Brytanię oraz Ukrainę. KPMG oszacowało, że w ub. roku w tych 38 państwach całkowita konsumpcja wyrobów tytoniowych z nielegalnych źródeł przekroczyła 52 mld szt. (z czego w UE: 35 mld szt.), co wygenerowało ponad 16,6 mld EUR utraconych wpływów podatkowych (niezapłacone akcyza i podatek VAT od takich produktów).

Francja odpowiada za blisko połowę (47,7 proc.) całkowitej konsumpcji nielegalnych wyrobów tytoniowych w UE. Według KPMG najwięcej nielegalnych wyrobów tytoniowych w 2023 r. wypalali kolejno: Francuzi (33 proc.), Irlandczycy (28 proc.), Brytyjczycy (26 proc.), Grecy (24 proc.) oraz Ukraińcy (22 proc.). Najniższy udział szarej strefy tytoniowej ma Luksemburg (1 proc.).

W raporcie KPMG Polska znalazła się w gronie 7 europejskich państw z najniższą szarą strefą tytoniową, notując rekordowo niski udział szarej strefy w rynku tytoniowym: 3,6 proc. w 2023 r. Szara strefa tytoniowa konsekwentnie maleje w Polsce od kilku lat.: w 2021 r. nielegalne wyroby tytoniowe stanowiły 4,9 proc. rynku, a w 2022 r. – 4,2 proc.

Z danych Ministerstwa Finansów wynika, że w ostatnich 3 latach doszło do wyraźnego wzrostu wpływów budżetowych z tytułu akcyzy na wyroby tytoniowe: z 23,3 mld zł w 2021 r. do 27,5 mld zł w 2023 r. Ten wzrost jest zasługą ograniczenia szarej strefy tytoniowej i przyjęcia przez rząd tzw. mapy drogowej podwyżek akcyzy na wyroby tytoniowe (2022-2027), która zapewniała stopniowy i równy wzrost podwyżek akcyzy na wszystkie wyroby tytoniowe (papierosy, tytoń do palenia i nowatorskie wyroby tytoniowe) – o 10 proc. r./r. aż do 2027 r.

W sierpniu br. rząd opublikował jednak projekt zmian w mapie akcyzowej, zgodnie z którym stawki podwyżek akcyzy na wyroby tytoniowe będą różne i już w 2025 r. wyniosą: 25 proc. na papierosy, 38 proc. na tytoń do palenia i 50 proc. na nowatorskie wyroby tytoniowe. Zgodnie z wyliczeniami Krajowego Stowarzyszenia Przemysłu Tytoniowego (KSPT), skumulowane podwyżki akcyzy na wyroby tytoniowe w latach 2021-2027 mają sięgać: 109 proc. na papierosy (zgodnie z poprzednim kalendarzem podatkowym: 61 proc.); 165 proc. na tytoń do palenia (poprzednio: 61 proc.); oraz 401 proc. na nowatorskie wyroby tytoniowe (poprzednio: 222 proc.). W podwyżkach uwzględniono też pierwotnie nieobjęte mapą drogową płyny do papierosów elektronicznych (podwyżka o 228 proc. przy pierwotnie zerowej podwyżce). Branża tytoniowa alarmuje rząd, że tak wysokie stawki doprowadzą do załamania legalnego rynku tytoniowego, spadku wpływów akcyzowych oraz ponownego wzrostu szarej strefy we wszystkich kategoriach wyrobów tytoniowych w Polsce.

Głównymi źródłami szarej strefy tytoniowej w UE są: przemyt, nielegalna sprzedaż i nielegalna produkcja wyrobów tytoniowych, która w ostatnich latach rośnie najszybciej. KPMG podaje, że w 2019 r. w 38 państwach objętych badaniem sprzedano 8,1 mld szt. podrabianych papierosów, podczas gdy w 2023 r. było to już ponad 20 mld szt.

Raport KPMG podkreśla, że zmienia się struktura szarej strefy tytoniowej w całej UE, w tym w Polsce. W Polsce najszybciej rośnie produkcja nielegalnych wyrobów tytoniowych: w ostatnich 3 latach wzrosła z 0,35 mld szt. do 0,48 mld szt. Podobna tendencja panuje w całej UE: zorganizowane grupy przestępcze coraz częściej inwestują w produkcję nielegalnych wyrobów tytoniowych na terenie UE. Stopniowo maleje zaś przemyt papierosów do UE oraz ich nielegalna sprzedaż, głównie ze względu na obostrzenia panujące na granicach UE z Białorusią, Rosją i Ukrainą. Rośnie też specjalizacja grup zajmujących się przestępczością tytoniową, które usiłują dywersyfikować źródła zysku i kładą coraz większy nacisk na produkcję i przemyt wyrobów tytoniowych nowego rodzaju, z uwagi na rosnące zainteresowanie klientów takimi wyrobami oraz wzrost obciążeń podatkowych na te wyroby w UE.

W 2023 r. służby 22 państw UE rozbiły ponad 100 nielegalnych fabryk papierosów. W Polsce, według danych Centralnego Biura Śledczego Policji (CBŚP), zlikwidowano w tym czasie 22 nielegalne fabryki i 7 wytwórni krajanki tytoniowej, przejmując ponad 340 mln szt. wyrobów tytoniowych i ponad 317 ton tytoniu.

Źródła: KPMG, KSPT, CBŚP